فارس: امروزه سرطان یکی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماری‌ها در جهان است؛ از این رو محققان ایرانی در تلاش هستند تا با طراحی ویروس ضد سرطان بر تومورهای سرطانی غالب شوند.
ناامید از زندگی به پنجره اتاق بیمارستان زل زده است. دیگر چیزی برای از دست دادن ندارد. همه راه‌های درمان را رفته و تصور می‌کند دیگر چاره‌ای جز ساختن با این تومور دردناک نیست. در این میان پزشک برای دادن جواب آزمایش‌ها به سراغش می‌آید و به او می‌گوید: «متأسفانه جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی بر روند درمان شما تأثیر خاصی نداشته است؛ اما نگران نباشید هنوز یک راه چاره باقی مانده، اگر رضایت بدهید «ویروس درمانی» را شروع می‌کنیم…»
امروزه سرطان یکی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماری‌ها در جهان است و روز به روز به انواع آن افزوده می‌شود. در این راستا دانشمندان به دنبال شیوه‌های نوین برای درمان انواع آن هستند که «ویروس درمانی» یکی از جدیدترین روش‌های درمان سرطان در جهان است.
براساس آمار کشور ایران، سالانه بیش از ۱۳۵ هزار نفر به سرطان مبتلا می‌شوند که پیش بینی شده تا سال ۱۴۲۰ این تعداد بیش از ۱۰۰ درصد افزایش پیدا کرده و آمار مبتلایان به بیش از ۲۹۰ هزار نفر در سال خواهد رسید.
از این رو محققان ایرانی در تلاش هستند تا با طراحی ویروس ضد سرطان بر تومورهای سرطانی غالب شوند.
برای بررسی بیشتر این روش درمانی به سراغ روح الله درستکار عضو هیأت علمی دانشگاه و مدیر عامل شرکت فناور رفته و با به گفت وگو نشسته‌ایم.
تزریق ویروس‌های بی‌خطر روشی نوین برای درمان سرطان
درستکار در خصوص درمان سرطان از طریق ویروس درمانی می‌گوید: نزدیک به پنج سال است در تلاش هستیم تا با مطالعه بر روی ویروس‌های بی‌خطر راهی برای درمان سرطان پیدا کنیم.
براساس مطالعات انجام شده در 50 سال گذشته، محققان متوجه شده بودند، زمانی که فرد مبتلا به سرطان همزمان به یک بیماری ویروسی مانند آنفولآنزا مبتلا می‌شود، میزان سطح سرطان در بدن او کاهش پیدا می‌کند.
زیرا ویروس‌ها به سلول‌های سرطانی علاقه دارند و دوست دارند در سلول‌های سرطانی تکثیر شوند. عفونت همزمان ویروسی با بیماری سرطان باعث می‌شود تا سلول‌های سرطانی مقداری کاهش پیدا کنند.
وی در ادامه می‌گوید: در این راستا 30 سال پیش محققان به این فکر افتادند تا یک سری از ویروس‌ها را تربیت کنند که بدون ایجاد بیماری، بتواند بیماری سرطان را کنترل کند.
کشور آمریکا در سال 2015 ویروس تبخال را بهینه سازی کرد. بیماری‌زایی آن را حذف و برای درمان سرطان پوست پیشرفته از آن استفاده و FDA مجوز نهایی آن را صادر کرد.
گفتنی است که کشورهای چین و ژاپن هم اجازه درمان سرطان‌های پیشرفته به وسیله ویروس درمانی را صادر کرده‌اند. در نتیجه ویروس درمانی به عنوان یک درمان کمکی در کنار سایر روش های درمانی سرطان قرار گرفته است.
متلاشی شدن سلول‌های سرطانی در اثر ویروس درمانی
درستکار درمورد بیمارانی که توسط ویروس ضدسرطان درمان شده‌اند می‌گوید: شاید یکی از مهمترین درمان‌هایی توسط «ویروس درمانی» گزارش شده، یک خانم مبتلا به سرطان خون پیشرفته در روچستر آمریکا «در سال 2014» بوده است که سرطان او با استفاده از تزریق ویروس سرخک بهینه شده از سویه واکسن به طور کامل بهبود یافت. پس از آن چندین مورد کمک به درمان تومورهای مغزی و سایر سرطان‌های لاعلاج در جهان گزارش شده است.
درستکار در خصوص چگونگی درمان سرطان از طریق ویروس‌های بی‌خطر توضیح می‌دهد: در این روش درمانی، بیمار مبتلا به سرطان، درمان‌های استاندارد مانند جراحی، شیمی درمانی و… را دریافت می‌کند و اگر از این روش‌ها نتیجه مورد نظر را دریافت نکرد، برای او به عنوان یک گزینه کمک درمانی از ویروس‌های بی‌خطر ضدسرطان استفاده می‌شود.
وارد شدن ویروس بهینه شده به سلول سرطانی، می‌تواند شدت بیماری را بدون اینکه برای بیمار عوارض جدی داشته باشد، به مقدار زیادی کاهش دهد. در حال حاضر 400 مطالعه بالینی در زمینه‌های درمان سرطان‌های پیشرفته مختلف «خون، ریه، کبد، گوارش، مغز، پانکراس و …» با استفاده از ویروس‌های مختلف در کشورهای آلمان، فرانسه، چین، هلند، اسپانیا، ژاپن و آمریکا در حال انجام است.
وی در خصوص عملکرد ویروس‌های بی‌خطر در بدن فرد مبتلا به سرطان توضیح می‌دهد: زمانی که ویروس‌های بی‌خطر وارد بدن می‌شوند، به سمت سلولی که در حال تکثیر است گرایش پیدا کرده و داخل سلول سرطانی تکثیر می‌شوند. تکثیر ویروس داخل سلول‌های سرطانی سبب متلاشی شدن سلول‌های سرطانی می‌شود.
تزریق ویروس در سلول‌های سرطانی باعث می‌شود تا سیستم ایمنی بدن به سمت سلول‌های سرطانی حاوی ویروس حمله کند.
ویروس سرخک؛ درمان سرطان‌های لاعلاج
درستکار در خصوص قوانین تزریق ویروس در سلول‌های سرطانی می‌گوید: ویروس درمانی دارای قوانینی است که براساس آن ویروس وارده شده به هیچ عنوان نباید بیماری زا باشد؛ زیرا فردی که دارای سرطان است به دلیل شیمی درمانی و… بسیار سیستم ایمنی ضعیفی داشته و صفر بودن بیماری‌زایی ویروس باید تأیید شده باشد.
گفتنی است که این ویروس‌ها را به گونه‌ای طراحی کرده‌اند که سلول‌های سالم را شناسایی نکرده و فقط سلول‌های سرطانی را بشناسد. قانون بعدی این است که بیمار از درمان‌های دیگر محروم نشود. یعنی اگر قرار است رادیوتراپی، شیمی درمانی و… انجام دهد، روال درمانی عادی خود را طی کرده و در کنار آن از ویروس درمانی هم استفاده کند.
در مطالعات بالینی ویروس درمانی گروه کنترل درمان‌های استاندارد را استفاده می‌کنند و گروه مورد آزمایش علاوه بر درمان‌های استاندارد از روش ویروس درمانی نیز استفاده می‌کنند.
مدیرعامل شرکت فناور در پاسخ به این پرسش که چه ویروس‌هایی بر درمان سرطان مؤثر هستند، می‌گوید: حدوداً پنج سال پیش طیف وسیعی از ویروس‌های ضد سرطان را مورد مطالعه قرار داده‌ایم تا ویروسی را با ویژگی‌های مناسب درمان سرطان انتخاب کرده و توانستیم بر روی آن کار کنیم؛ این ویروس، ویروس سرخک است.
البته در کشورهای پیشرفته‌ای مانند آمریکا هم بر روی این ویروس برای درمان تورمورهای مغزی، سرطان‌های گوارش، تخمدان، مثانه و… کار شده است که نتایج خوبی هم از آن گرفته‌اند. واکسن سرخک یک ویروس زنده و کاملاً بی‌خطر است اما باید مراحل بهینه سازی برروی آن صورت گیرد تا قابلیت استفاده برای مقابله با سرطان آن افزایش پیدا کند.
تزریق میلیون‌ها واکسن برای درمان یک تومور سرطانی
وی در ادامه می‌گوید: ما در محیط آزمایشگاه واکسن سرخک را بر روی سلول‌های سرطانی مختلف از جمله سرطان پانکراس که بسیار برای ما مهم است و تقریباً درمانی ندارد، امتحان کرده‌ایم.براساس تحقیقات و بررسی‌های ما حتی ویروس درمانی بهتر از برخی از روش‌های درمانی سرطان بوده و می‌تواند سلول‌های سرطانی را کنترل کند. همچنین در کنار این مسئله ویروس را در سلول‌های سالم بررسی کردیم و متوجه شدیم که به بهینه شده سرخک به سلول های سالم آسیبی نمی‌رساند.
یعنی این ویروس دقیقا ما را به همان هدفی که داریم می‌رساند. بعد از مرحله آزمایش‌های آزمایشگاهی این ویروس به سراغ آزمایش بر روی حیوانات رفتیم و از آنجایی که برای انجام آزمایش بر روی حیوانات مجوز اخلاق نیاز است، مجوز اخلاق گرفتیم و بر روی همستر، موش و… کار را شروع کردیم.
درستکار در خصوص آزمایش ویروس درمانی بر روی حیوانات می‌گوید: برای ما بسیار اهمیت داشت که در این آزمایش‌ها بی‌خطر بودن ویروس اثبات شود. زیرا میزان ویروسی که برای درمان سرطان استفاده می‌کنیم بسیار زیاد است. یعنی به اندازه میلیون‌ها واکسن، ویروس ضد سرطان وارد بدن یک بیمار می‌شود تا ویروس‌ها به کمک سیستم ایمنی بتوانند سرطان آن فرد را کنترل کند.
بهبود زندگی بیماران مبتلا به سرطان مثانه از طریق ویروس درمانی
درستکار در خصوص تأثیر ویروس سرخک در درمان مثانه می‌گوید: در سال 1402 توانستیم مطالعات بالینی درمان سرطان مثانه از طریق ویروس درمانی را به صورت محدود آغاز کنیم. افرادی که دارای تومور مثانه هستند و سایر روش‌های درمانی بر کنترل تومور مثانه آنها موثر نبوده، می‌توانند از این روش درمانی برای کنترل تومور مثانه کمک بگیرند. گفتنی است استفاده از ویروس‌های ضدسرطان در کنار سایر روش‌های درمانی جهت کنترل تومور مثانه در آمریکا مورد بررسی قرارگرفته و نتایج آن نشان می‌دهد که در بهبود روند درمان موثر بوده است.
وی در خصوص روند بررسی‌های انسانی ویروس درمانی می‌گوید: در مرحله اول بررسی بالینی عوارض و خطر ناشی از تزریق ویروس در بدن فرد مبتلا به سرطان اهمیت دارد. پس از گرفتن مجوز اخلاق برروی 10 بیمار مبتلا به تومور مثانه بررسی انجام شد. خوشبختانه همانطور که پیش بینی می‌شد، مطابق با مطالعات سایر کشورها هیچگونه عوارض جدی در بیماران مشاهده نشده و فاز یک را به صورت محدود با موفقیت به اتمام رساندیم.
وی در خصوص نتایج مثبت استفاده از ویروس درمانی در بیماران مورد مطالعه دارای تومور مثانه در بیماران داخل کشور می‌گوید: به علت محدود بودن تعداد افراد مطالعه نمی‌توان نتایج اثرگذاری درمان را تفسیر کرد؛ اما بررسی کلی بیماران که داوطلبانه ویروس‌های بی خطر را دریافت کردند، نشان داده عوارض ناشی از تومور مثانه مانند درد، سوزش ادرار و خونریزی در تعداد قابل توجهی از بیماران پس ویروس درمانی به کلی مرتفع شده و این درمان باعث افزایش کیفیت زندگی آنها شده است.
هم اکنون در مرحله آماده سازی آغاز مطالعات در خصوص کمک به درمان سایر سرطان ها مانند پانکراس، تخمدان، ریه و تومورهای مغز هستیم و به زودی مطالعه ویروس درمانی برای سرطان تخمدان و پانکراس را آغاز خواهیم کرد.
کاهش درد سرطان پانکراس با استفاده از ویروس درمانی
وی در خصوص ویروس درمانی برای درمان سرطان تخمدان توضیح می‌دهد: زمانی این درمان انجام می‌شود که پزشک معالج به این نتیجه رسیده باشد سلول سرطانی وارد محدوده شکمی شده و دیگر درمان آن بسیار سخت است و می‌توان از ویروس درمانی استفاده کرد. درستکار در خصوص استفاده از ویروس درمانی برای کنترل سرطان پانکراس می‌گوید: در بررسی‌های آزمایشگاهی موفق شده‌ایم برای کنترل سرطان پانکراس از این روش درمانی استفاده کنیم و از یکی از مراکز معتبر دانشگاهی برای انجام بررسی های انسانی بر روی 10 بیمار مجوز اخلاق گرفته شده است.
با توجه به سابقه ویروس درمانی امیدوار هستیم که درمان سرطان پانکراس با این شیوه نتایج موفقی داشته باشد. این روش درمانی هم می‌تواند طول عمر بیمار را افزایش، دردهای ناشی از سرطان را کاهش و در کنار درمان‌های دیگر سرطان قرار گیرد.